M51 - galaktyka Wir

Galaktyka M51 w gwiazdozbiorze Psów Gończych jest jedną z najbardziej efektownych galaktyk na wiosennym niebie. Właściwie, to są tam dwie!

Messier 51 to słynna galaktyka Wir (ang. Whirlpool Galaxy) w gwiazdozbiorze Psów Gończych. Łatwo ją namierzyć, ponieważ leży w północnej części Psów Gończych, dość blisko przedniej gwiazdy dyszla Wielkiego Wozu (Alkaid, η UMa). Aby ją odnaleźć, przesuń lornetkę 10×50 lub teleskop 2° na zachód od gwiazdy Alkaid do gwiazdy 24 CVn (5mag), a stąd 1,7° na południe-południowy zachód.

Francuski astronom Charles Messier odkrył tę galaktykę już w roku 1773 jako mglistą plamkę światła i umieścił ją w swoim katalogu obiektów mgławicowych z numerem 51. Jednak jej struktura spiralna zostałą rozpoznana dopiero w roku 1845, kiedy irlandzki astronom Lord Rosse skierował na nią swój ogromny 72-calowy teleskop zwierciadłowy. M51 była pierwszą "mgławicą", w której rozpoznano taką spiralną strukturę.

M51 leży około 27 milionów lat świetlnych od nas, czyli w naszym kosmicznym sąsiedztwie, i ma mniej więcej taki sam rozmiar, masę i jasność jak nasza Droga Mleczna. M51 składa się z dwóch galaktyk, które wzajemnie na siebie oddziałują. Galaktyka główna (NGC 5194) to spiralna, na którą patrzymy niemal prostopadle. Mniejsza galaktyka (NGC 5195) znajduje się na północ od niej, ale w ciągu ostatnich 500 milionów lat dwukrotnie przeniknęła przez dysk galaktyki głównej. W wyniku interakcji powstają tam masywne gwiazdy o krótkim życiu. W ciągu ostatnich 25 lat zaobserowano tam trzy supernowe.

W lornetce, obie galaktyki są zwykle widoczne jedynie jako mgliste plamki, ale w teleskopie amatorskim o aperturze od 20cm pod ciemnym niebem wiejskim ujawnia się imponująca struktura spiralna. Ramię spiralne galaktyki głównej wije się w kierunku sąsiedniej galaktyki. Jądro galaktyki głównej wydaje się jasne i gwiazdowe. Zaleca się wypróbowanie okularów o różnych ogniskowych, by ocenić w jakim powiększeniu ramiona spiralne najlepiej wyróżniają się na tle ciemnego nieba.

M51 jest w Polsce widoczna nad horyzontem cały rok, ponieważ leżąc w pobliżu Wielkiego Wozu jest obiektem okołobiegunowym. Jednak optymalnym okresem obserwacyjnym jest wiosna, gdy ze względu na maksymalną wysokość na niebie warunki do obserwacji M51 są najlepsze. Piękny widok struktury spiralnej sprawia, że galaktyka Wir należy do najbardziej efektownych galaktyk wiosennego nieba.

Autor: Michael Feiler / Licencja: Oculum-Verlag GmbH