Lunety przyrodnicze (spektywy)

Spektywy do kompaktowe lunety dające wysokie powiększenie do obserwacji odległych celów. Co jeszcze należy wiedzieć?

To luneta o wysokim powiększeniu. Zakres zastosowań to obserwacje odległych celów oraz rozpoznawanie szczegółów na średnie odległości (np. obserwacje tarcz w strzelectwie sportowym lub rozpoznawanie dzikiej zwierzyny na polowaniach).

Spektywy to lunety monokularowe o powiększeniach pomiędzy około 20 a 80 razy, w zależności od użytego okularu. Są one stosowane, gdy konieczny jest przegląd odległych celów lub obserwacje przyrody na rozległych, otwartych przestrzeniach. Klasycznym obszarem zastosowania są duże akweny. Luneta idealnie nadaje się do obserwacji wolno poruszających się obiektów, takich jak płynące kaczki, gęsi, perkozy, mewy, kormorany, czy inne ptaki wodnych. Następstwem wysokiego powiększenia jest dość małe pole widzenia.

W zamian, optyka daje możliwość dostrzeżenia szczegółów, które łatwo przeoczyć podczas obserwacji przez lornetkę: jak duża jest biała plama na zewnętrznej (dziesiątej) sterówce mewy, która pływa w odległości 400 czy 500 metrów? Czy to mewa śródziemnomorska czy raczej mewa białogłowa? Być może podczas czyszczenia wysunie z wodu wyprostowaną nogę i zobaczysz, czy jest ona bladożółta czt intensywnie żółta. Czy głowa jest raczej czystobiała czy ma ciemne prążkowanie? Nowoczesna optyka pokryta warstwami przeciwodblaskowymi umożliwia rozwiązywanie problemów z identyfikacją, które wcześniej pozostawały nierozwiązane.

Piękno obserwacji lunetą polega również na tym, że nie zakłóca się spokoju zwierząt, ponieważ można zachować dużą odległość. Obserwacje rzadkich ptaków drapieżnych (orłów bielków, orłów przednich, sokołów wędrownych) w gnieździe byłoby nieodpowiedzialne, gdybyśmy mieli jedynie zwykłą lornetkę. Z większej odległości (pow. 1000 metrów) nie przeszkadzasz i możesz uczestniczyć w życiu rodzinnym tych ciekawych dużych ptaków, mogąc szczegółowo obserwować wyloty i powroty do gniazda.

Na lunecie znajdziesz z reguły dwie wartości liczbowe, np. "40x62" lub "15x50". Pierwsza wartość zawsze oznacza powiększenie, a druga średnicę obiektywu w milimetrach. Instrument oznaczony jako "40x62" powiększa więc 40 razy, a jej obiektyw ma średnicę 62 milimetry. 40-krotna wartość powiększenia oznacza, że obserwując ptaka oddalonego o 40 metrów widzisz tak, jakby znajdował się w odległości jednego metra.

Jakie powiększenia najczęściej spotyka się w lunetach?

• Z reguły jest to powiększenie 30-krotne w przypadku powiększenia stałego, a w przypadku powiększenia zmiennego jest to zakres od 15- do 60-krotnego.
• Przy niższym powiększeniu łatwiej namierzyć obiekt, a następnie wykorzystać wyższe do dokładniejszych obserwacji.

Ważnym kryterium zakupu lunety jest jej jakość optyczna. Głównym wskaźnikiem jakości optycznej instrumentu jest w pierwszej kolejności średnica obiektywu, tzn. druga liczba z jego specyfikacji. Jesteś w terenie i obserwujesz w zmiennych warunkach oświetleniowych, powinieneś wybrać lunetę o średnicy obiektywu co najmniej 80mm. Im większa jest soczewka obiektywu, tym więcej światła tworzy obraz, decydując o jego jasności.

Jakość optyczna zależy jednak również od typu wykorzystanego szkła optycznego i od powłok, a także od wybranego przez Ciebie powiększenia. Wyższe powiększenia "kosztują" jasność, tzn. obraz będzie tym ciemniejszy, im wyższe będzie ustawione powiększenie.

Obowiązuje tu taka sama zasada, co w przypadku każdego zaawansowanego sprzętu: chcąc korzystać z najwyższej jakości, nie należy bać się zainwestować pieniądze w markową lunetę klasy high-end, np. ZEISS czy Swarovski. Takie instrumenty kosztują od 1500 do grubo ponad 2000 euro, ale oferują też długą żywotność. Wszystkim, którzy wiedzą, że często będą korzystać z lunety w terenie, w zmiennych warunkach pogodowych, odradzamy przy jej zakupie oszczędność.

Początkującym, którzy nie wiedzą jeszcze czy obserwacje ptaków staną się ich pasją na całe życie, wystarczy zakup sprzętu średniej jakości, które zapewnia doskonałe rezultaty w słoneczne dni, a przy zachmurzonym niebie dobre do zadowalających. Takie lunety dostępne są w przedziale cenowym od ok. 200 do 500 euro.

Jak zawsze, przy zakupie ważne jest ustalenie, jak, kiedy i jak często chciałbyś używać lunety. Dla porównania pomyśl o prowadzeniu samochodu: przedstawiciel handlowy pokonujący ponad 100 000 kilometrów rocznie nie bez powodu inwestuje w swój samochód więcej, niż ktoś, kto jeździ od czasu do czasu i może zdecydować się na zakup niedrogiego samochodu, który również jest niezawodny i zaawansowany technicznie, ale nie jest modelem pierwszego wyboru dla kierowcy długodystansowego.

Większość osób jest w stanie utrzymać stabilnie i nieruchomo w dłoniach lornetkę o powiększeniu 10- lub 12-krotnym. W przypadku lunety z jej znacznie wyższym powiększeniem jest to oczywiście niemożliwe. Tu bezwzględnie potrzeby jest statyw, na którym mocujemy lunetę w taki sposób, by można było kierować lunetę w każdym kierunku. Niezależnie od tego czy wolisz bardziej wyrafinowane technicznie głowice kulowe, czy obrotową głowicę panoramiczną, ma właściwie znaczenie drugorzędne. Najlepiej wypróbować oba warianty i zdecydować, który system jest dla Ciebie najlepszy.

Co oczywiste, oba systemy oferują możliwość zablokowania lunety w wybranym położeniu. Jest to wygodne, gdy przez dłuższy czas obserwujesz ciekawego ptaka lub chcesz go pokazać innemu obserwatorowi („spójrz przez moją lunetę, ustawiłem Ci perkoza rdzawoszyjego!“). W większości przypadków wystarczy ruch ręką, by zwolnić blokadę i ponownie ustawić lunetę, np. gdy obserwowany ptak wodny nagle wzbija się w powietrze lub po prostu odpływa z pola widzenia. Dobre statywy z metalu dostępne są w cenach od ok. 50 euro; głowice kulowe lub panoramiczne kosztują między 30 a 50 euro.

Innym ważnym czynnikiem jest masa. Statywy drewniane są bardzo stabilne, ale ciężkie. Nadają się one przede wszystkim do użytku stacjonarnego, także w wodzie. Metal, a szczególnie aluminium, łączy niską masę z duża stabilnością (ważne w wietrznych warunkach!). Każdy, kto przenosi swoją lunetę i statyw na większe odległości, z pewnością będzie wdzięczny za każdy gram zaoszczędzony na masie. Szczytem doskonałości pod tym względem są statywy z włókna węglowego (karbonowe), które dostępne są jednak w wyższych cenach.

Nie, przeznaczenie lunety jest inne niż lornetki. Dlatego ambitni obserwatorzy często zabierają w teren oba instrumenty. Lornetka, ze swoim stosunkowo szerokim polem widzenia, nadaje się do wstępnego przeglądu przestrzeni powietrznej, lub na przykład przeszukania ściany lasu lub akwenu by stwierdzić obecność ciekawych ptaków. Służy ona zatem do orientacji w przestrzeni. Jeśli odległości są niewielkie lub obserwujesz na ograniczonych przestrzeniach (las, zagajnik), często wystarcza lornetka.

Jeśli jednak namierzyłeś interesujący obiekt obserwacji, szczególnie na otwartej przestrzeni, warto przybliżyć go korzystając z wysokiego powiększenia lunety, i szczegółowo mu się przyjrzeć.

Oczywiście, za pomocą lunety również można śledzić poruszające się ptaki. Wymaga to jednak pewnej wprawy ze względu na węższe pole widzenia. Nie jest łatwo utrzymać w polu widzenia ptaka, który szybko odlatuje, przesuwając za nim lunetę. Jednak im częściej próbujesz, tym większa pewność w uchwyceniu ptaka na niebie czy śledzenia ptaka w locie, ponieważ znajomość obsługi z czasem staje się coraz bardziej automatyczna (podobnie jak z prowadzeniem samochodu: początkujący przy zmianie biegów patrzy na gałkę i "szuka" odpowiedniego biegu, a wprawny kierowca robi to automatycznie). Prosimy również przejrzeć najczęściej zadawane pytania (FAQ) dotyczące obserwacji ptaków.

Jakość lunety zależy od wielu aspektów. Oprócz liczby elementów optycznych, powłok na ich powierzchniach, rozmieszczenia soczewek, materiału korpusu i konstrukcji okularu, ważnym czynnikiem jest rodzaj zastosowanego szkła. W wysokiej jakości lunetach często wykorzystuje się specjalne szkło fluorytowe o szczególnych właściwościach załamania. Te soczewki są skomplikowane w produkcji i trudne w obróbce, ale zapewniają znacznie lepsze rezultaty w zakresie korekcji barw i błędów odwzorowania niż optyka wykonana z normalnego szkła.

Lunety z prostą optyką o powiększeniach od 30-krotnego pokazują niebieskie obwódki, natomiast optyka ze specjalnym szkłem daje czyste kolorstycznie obrazy zazwyczaj do powiększenia 60-krotnego. Marki z segmentu high-end, takie jak ZEISS, Swarovski, Leica, Optolyth i Kowa-Prominar często wykorzystują specjalne szkło, nie wspominając o tym. Tymczasem w segmencie średnim, Leupold, Omegon, Meopta, Minox, Celestron, Meade, Vixen, Nikon i niektórzy inni producenci również oferują lunety ze specjalnym szkłem.

Aby odróżnić te modele od wersji z normalnym szkłem, producenci często wykorzystują skrót HD (szkło High-Definition) i ED (szkło Extra-Low-Dispersion). Optyka ze szkłem ED/HD zapewnia znacząco lepszą jakość, ale jest też wyraźnie droższa.