Mgławica Fajka

Do obserwacji imponującej ciemnej mgławicy z Wężowniku ważniejsze od teleskopu jest ciemne niebo.

Wężownik (Ophiuchus) to rozległy gwiazdozbiór w kształcie pierścienia, którego nie tak łatwo zidentyfikować pomiędzy Herkulesem a Skorpionem. Przez jego zachodnią część biegnie pasmo letniej Drogi Mlecznej, a w części południowej znajduje się region gwiazdotwórczy z wieloma mgławicami.

Jedną z najbardziej imponujących ciemnych mgławic w Wężowniku jest mgławica Fajka (ang. Pipe Nebula). Swoją nazwę zawdzęcza ciemnym obłokom pyłu, które przypominają dymiącą fajkę. Składa się ona z kilku ciemnych mgławic o numerach katalogowych Barnard 59/65–67/77–78. Liczne ciemne mgławice noszą imię amerykańskiego astronoma Edwarda Emersona Barnarda, ponieważ jako pierwszy dokładnie udokumentował on tę klasę obiektów.

Wiele ciemnych mgławic dostępnych jest już dla najprostszych instrumentów optycznych, takich jak gołe oko czy lornetka. Jednak ciemne mgławice stawiają wysokie wymagania co do warunków obserwacyjnych i optyki. Korzystnie wpływa tu dobra przejrzystość nieba z wysokim zasięgiem gwiazdowym, oraz optyka oferująca maksymalną źrenicę wyjściową i najszersze możliwe pole widzenia.

Mgławica Fajka to ogromny kompleks ciemnych mgławic o rozpiętości 6,5°×4,5°. Leży w odległości ok. 500 lat świetlnych i jest to najbliższa nam ciemna mgławica znajdująca się przed centrum Drogi Mlecznej. Tym samym zasłania widok na gwiazdy leżące za nią. Dawni astronomowie uważali, że są to obszary wolne od gwiazd. Dopiero później odkryto, że gęste obłoki pyłu międzygwiezdnego przesłaniają jasne światło gwiazd leżących za nimi. Zatem także w przypadku mgławicy Fajka, jej ciemna sylwetka wyróżnia się na tle jasnych gwiazd. Te obłoki pyłu i cząsteczek są wylęgarnią nowych gwiazd.

Aby ją namierzyć, wyceluj w gwiazdę θ Ophiuchi, gdyż mgłąwica Fajka leży bezpośrednio pod nią. Głowica fajki składa się z Barnarda 77 i 78, skierowany na zachód trzon fajki to Barnard 65, 66, 67, a ustnik fajki wyznacza Barnard 59.

Mgławica Fajka widoczna jest już gołym okiem. Jednak ze względu na niską deklinację, niezbędne jest czyste i ciemne niebo wiejskie. Lornetka 10×50 zapewnia ładny widok z dużą liczbą szczegółów, szczególnie przy głowicy fajki, ktora wyróżnia się z otoczenia na wschodzie. W przypadku trzony fajki lepiej jest użyć dużej lornetki. Do ustnika, leżącego około 1° na południe od gromady kulistej NGC 6293, wymagane jest wyższe powiększenie.

Dużo lepsze warunki obserwacyjne są w rejonie Morza Śródziemnego, gdzie mgławica Fajka wynurza się z zamgleń przy horyzoncie. Tam Fajka jest jednym z najbardziej wyraźnych ciemnych obłoków widocznych gołym okiem. Żadne słowa nie są w stanie opisać wrażeń podczas skanowania obłoków pyłowych mgławicy Fajka na ciemnym niebie za pomocą jasnej lornetki czy teleskopu krótkoogniskowego.

Autor: Michael Feiler / Licencja: Oculum-Verlag GmbH